68 ساله شدن کیهان ـ نگاهی به رقابت طولانی دو روزنامه قدیمی ایران

ششم خرداد 1321 ـ زماني كه ايران در اشغال نظامي متفقين بود نشريه «كيهان» که پروانه آن به نام عبدالرحمن فرامرزي صادر شده بود پا به عرصه رسانه هاي چاپی ايران گذارد و برجای نشریه «آینده ایران» که اجاره دار آن فرامرزی و دكتر مصطفي مصباح زاده بودند نشست. انتشار کیهان بدون وقفه ادامه یافته و امروز 68 ساله شده است. پروانه انتشار کیهان بعدا از فرامرزی به دکتر مصباح زاده (متوفی در آذرماه 1385) انتقال یافت ولی فرامرزی تا مدتها سمت سردبیری آن را حفظ کرد. با اين كه قلم فرامرزي براي مخاطبان آشنا بود و مقالات اساسی کیهان را می نوشت، پيشرفت اين نشريه تا سالها كند بود. پیشرفت از زمانی آغاز شد که (طبق روش روزنامه های اروپا، آمریکا و ژاپن) دست به رقابت با روزنامه اطلاعات (همتای خود) زد که داستانی است طولانی. در نیمه دهه 1335، کیهان به اقتباس از اطلاعات صفحه نیازمندیها (آگهی های کوتاه کلاسه شده) بازکرد و تا مدتی همان آگهی های صفحه نیازمندی های اطلاعات را پس از تماس تلفنی با صاحبان آگهی به رایگان چاپ می کرد. یک سال بعد و باز به اقتباس از اطلاعات، صفحه حوادث بازکرد که این صفحه را در روزنامه اطلاعات، احمد سروش (داستان نگار معروف) تنظیم و دبیری می کرد. در سال 1337 ـ به سبک روزنامه های فرنگ ـ نیم صفحه از روزنامه کیهان به داوطلبان ازدواج (تحت عنوان: ازدواج سهل و آسان) اختصاص داده شده بود. این تحولات ناشی از رقابت، تیراژ کیهان را به پایه اطلاعات رساند که اطلاعات در سال 1334 (55 سال پیش که تهران شهری 700 هزار نفری بود) اعلام کرده بود هر روز بیش از 60 هزار نسخه می فروشد و عبور از مرز 60 هزار تکفروشی را جشن گرفته بود. روزنامه اطلاعات برای انتشار هرچه بیشتر خبرهای اختصاصی، برپایه قیمت گذاری خبرها به خبرنگاران دستمزد اضافی می داد که به این عمل پرداخت پوانی می گفتند (همین کاری که از دهه جاری در آمریکا صورت می گیرد زیرا که اخبار معمولی ـ نه اختصاصی ـ زودتر از انتشار روزنامه در اینترنت قرارمی گیرد و برای مخاطب، خبر دست اول بشمار نمی آید) و کیهان سریعا به اقتباس این روش پرداخت که تورج فرازمند سردبیر وقت (متوفی) مبتکر آن بود. از بهار 1340 (از زمان نخست وزیر شدن علی امینی) که فضای سیاسی کشور اندکی بازشده بود و مخاطبان مشتاق مطالب با انشای چپگرایانه شده بودند، دو روزنامه مورد بحث در رقابت با یکدیگر به روزنامه نگاران چپگرا و کمونیست سابق روی آوردند و سیامک جلالی (بعدا سردبیر مجله بانک مرکزی) سردبیر اجرایی اطلاعات شد و دبیری میزهای تحریریه را هم به چپگرایان دادند. این وضعیت تیراژها را تقریبا دو برابر کرد. طولی نکشید (به دلایلی که هنوز دقیقا روشن نشده است) ناشران دو روزنامه اطلاعات و کیهان به جان هم افتادند و هر روز در روزنامه خود یکدیگر را افشا می کردند و این افشاگری بازهم بر تیراژها افزود تا اینکه دولت مداخله کرد و دو ناشر را آشتی داد. از آن پس اطلاعات به نویسندگان ملی گرا و لیبرال روی آورد؛ ر. اعتمادی ستاره تحریریه و دکتر علی اصغر صدر حاج سیدجوادی سردبیر کل شد و صفحه مقالات (به سبک فرنک، مرکب مقالات نویسندگان و نامه های وارده) موسوم به صفحه 5 ستون از 5 نویسنده را دایر کرد، ولی کیهان به چپ نویسی ادامه داد. این رقابت تا مصادره دو روزنامه در مرداد 1359 ادامه داشت. پیش از مصادره، تیراژ اطلاعات 850 هزار و کیهان نزدیک به نهصد هزار بود.