اسماعيل ساماني مردي كه تنها به ايران و ايراني مي انديشيد

اسماعيل ساماني مردي كه پرچم زنده كردن زبان پارسي و فرهنگ ايراني را به دوش گرفت در ماه مه سال 849 ميلادي در فرغانه (فرارود) خراسان به دنيا آمد. مورخان هريك روزي از ماه مه را زادروز او نوشته اند كه تازه ترين اين زادروزها كه كشف مورخان روس است «24 ماه مه» است!. در زمان تولد اسماعيل، پدر او احمد حكمران فرغانه بود. سامان خدا (كدخدا = رئيس، رئيس دهقانان و ...) پدر بزرگ اسماعيل كه در منطقه بلخ به دنيا آمده بود و يك تاجيك (پارس) بود خود را از فرزندزادگان بهرام چوبين اسپهبد بزرگ ايران معرفي مي كرد. اميراسماعيل (مير اسماعيل) كه خود را شاه خواند پس از تمركز امور خراسان بزرگتر (اينك شامل سه كشور تاجيكستان، ازبكستان، تركمنستان، نيمه شمالي افغانستان، گوشه هايي از قزاقستان و قرقيزستان و خراسان ايران) در دست خود، احياء زبان و ادبيات فارسي و فرهنگ و رسوم ايراني را سرلوحه كار خود قرارداد. همزمان با او، صفاريان در جنوب و جنوب شرقي ايران، ديلميان شيعه در شمال و مركز، طاهريان در غرب قلمرو او در مناطق خود استقلال داشتند و تنها نامي از خليفه برجاي مانده بود. اسماعيل با اينكه توان لشكركشي به بغداد و برانداختن خليفه را داشت چنين نكرد زيرا كه احياء فرهنگ ايراني و زبان فارسي برايش مهمتر بود. استراتژي شاه اسماعيل جنگ دفاعي بود يعني تنها با مهاجم مي جنگيد و جنگ او با عمروليث كه به شكست و اسارت عمرو انجاميد برهمين پايه صورت گرفت. اسماعيل در سال 907 ميلادي درگذشت و در بخارا مدفون شد و آرامگاه او كه يك بناي تاريخي است مورد احترام خاص تاجيكيان و همه ايرانيان است. نوه اسماعيل هم در همين آرامگاه (عكس بالا) دفن شده است. اسماعيل ساماني چنان زيربناي فرهنگي را استوار گذارده بود كه تا سال 1920، فارسي زبان رسمي امارت بخارا بود. در دهه سوم قرن 20 در «فرارود»، گروهي از وطندوستان تاجيك از جمله پدر احمدشاه مسعود برضد تقسيمات جغرافيايي حكومت شوروي كه به زيان تاجيكها بود دست به قيام مسلحانه زدند و چون شكست خوردند، پدر مسعودها به هرات گريخت و در افغانستان ماندني شد، يكي از پسران او (احمدشاه) هنگامي كه نيروهاي ضد مداخله خارجي را در شمال افغانستان رياست مي كرد، هدف توطئه قرار گرفت و كشته شد و پسر ديگر او اينك (سال 2007) معاون رئيس جمهور افغانستان است.
برخي از اصحاب نظر ضمن تفسير فعاليت هاي امامعلي رحمان رئيس جمهور تاجيكستان در سالهاي دهه يكم قرن 21، وي را در گسترش فرهنگ و زبان پارسي و ايجاد مناسبات دوستانه ميان مردم و دولتهاي ايرانزمين، المثناي امير اسماعيل ساماني توصيف كرده اند. عكس زير كه در سفر ماه مه 2007 به تهران برداشته شده مويد اين تلاش است. اين عكس، وي و محمود احمدي نژاد نشان مي دهد كه يكديگر را در بغل گرفته اند.