قیام 15 خرداد 1342

15 خرداد سال 1342 يادآور قيامي است که با خشونت تمام سرکوب شد. اين بپاخيزي که در پي مخالفت آيت الله خميني با شاه آغاز شده بود؛ متعاقب درگيري هاي شهر قم، به تهران و حومه آن و چند شهر دیگر گسترش یافته بود. سیزدهم خرداد 1342 به مناسبت عاشورا، مخالفان دولت و ناراضیان در تهران، قم و چند شهر دیگر دست به تظاهرات زده بودند. دسته ای از تظاهرکنندگان حتی مقابل کاخ مرمر (دفتر کار شاه) و نیز ساختمان نخست وزیری اجتماع کرده و شعار داده بودند. در همین روز در مدرسه فیضیه قم، آیت الله خمینی نطقی تند و شدیدالحن علیه شاه ایراد کرده بود. متعاقب این سخنرانی، سحرگاه 15 وی در قم دستگیر و به تهران انتقال یافته بود. خبر این بازداشت بردامنه تظاهرات افزود. میدانهای تره بار و برخی از مغازه ها بسته شدند. تظاهرکنندگان در شهر ري، باقر آباد، خيان مولوي و ميدان ارگ تهران با انبوه نيروهاي انتظامي (ژاندارم و پلیس) و واحدهاي دژبان ارتش رو به رو شدند. نظاميان تظاهرکنندگان را که در ميدان ارگ قصد ورود به ساختمان راديو و خبرگزاری پارس را داشتند به خمپاره بستند ـ عملی که قبلا سابقه نداشت. در باقرآباد نيز ژاندارمها راه برکفن پوشان وراميني که رهسپار تهران بودند بستند و آنان را زير آتش گرفتند و تلفات وارد ساختند. در شهر ري تظاهرکنندگان وارد کلانتري پلیس شده بودند که مورد حمله یک واحد کمکی ژاندارم قرار گرفتند. تلفات قيام کنندگان بسيار سنگين گزارش شده بود. در پي سرکوب قيامگران، از همان شب در تهران و حومه بریاست سپهبد نعمت الله نصیری (رئیس شهربانی وقت) حکومت نظامي و مقررات منع رفت و آمد شبانه اعلام شد و شماری بسیار دستگير که بعدا برخي از آنان اعدام شدند. در پي پيروزي انقلاب سال 1357 تنی چند از افسراني که در سرکوب قيام 15 خرداد 1342 دست داشتند دستگير، محاکمه و اعدام شدند. هیچیک از قدرت های وقت حتی شوروی از این خشونت نکرده بود.