نخستين روزنامه چاپي جهان كه داراي اخبار عمومي و متنوع بود در نخستين هفته ژوئن سال 1605 در شهر استراسبورگ فرانسه (در آن زمان متعلق به آلمان) آغاز بكار كرد و نامش ارتباط (ريليشنRelation) بود.
سالهاست كه ورلد اسوشييشن آو نيوزپيپرزWorld Association0f Newspapers (اختصارا «وانWAN») در هفته تولد «ريليشن» كنوانسيون خود را در شهر استراسبورگ تشكيل مي دهد. جهان در پايان سال ميلادي 2004 داراي شش هزار و 580 روزنامه يوميه با تيراژ كل 395 ميليون (تيراژ متوسط هر روزنامه 70 هزار نسخه فروش) بود. شمار روزنامه هاي چاپي از اين سال رو به کاهش گذارده و آنلاين شده اند.
به مناسبت گذشت چهارصد سال از انتشار نخستين روزنامه چاپي جهان كه داراي همه گونه مطلب بود و اختصاص به يك طبقه و گروه نداشت (و طبق تعاريف تازه، عمومي و جامع بود) نگاهي كوتاه داريم به تاريخچه، و وضعيت روزنامه ها در جهان امروز.
روزنامه ارتباط و يا «ريليشن» در ماه ژوئن سال 1605 در شهر استراسبورگ آلمان آن زمان و فرانسه امروز پا به عرصه وجود نهاد. ريليشن نخستين روزنامه جهان نبوده است، ولي اولين نشريه چاپي عمومي است كه اختصاص به اخبار دربار پادشاه، دولت محلي و مدح اين و آن نداشت، و همه گونه مطلب درباره هركس را كه احساس مي كرد كاري كرده و يا اينکه مي توانسته كاري بكند ولي نكرده بود منتشر مي ساخت و نشريه اي بود فروشي و با بهاي معين.
تاريخچه انتشار روزنامه در جهان خيلي قديمي تر از «ريليشن» است ولي آن روزنامه ها اختصاصي بودند و دستنويس و يا تکثير بلوکي (مهر زني به سبک چين قديم). در زمان حكومت ژوليوس سزار (دو هزار و اندي سال پيش) به ابتكار او روزنامه اي در شهر رم منتشر مي شد به نام «اكتا ديوما» كه در آن در آغاز كار، تنها كارها و تصميمات سزار درج مي شد كه بعدا فعاليت هاي سنا و دولت هم بر آنها اضافه شد. اين نشريه دستنويس براي مطالعه باسوادها در چند نقطه عمومي شهر و در جايي محفوظ از باد و باران نصب مي شد. در سده سوم ميلادي، به ابتكار اردشير پاپكان ـ شاه وقت ايران، كارنامه اي تحت نام «روزنامك (ك = ه)» فعاليت هاي انجام شده دربار، دولت و موبدان موبد (روحاني ارشد آيين زرتشت كه اين آيين، از سوي اردشير دين رسمي ايران اعلام و وارد امور دولت شده بود) را درج و پس از رونويس برداري براي مقامات و رجال خاصي ارسال مي شد (بمانند نشريه ويژه ـ غير منتشره ـ خبرگزاري هاي دولتي). اين كار تا اواسط حكومت خسرو پرويز ادامه داشت. در سال 713 ميلادي (نزديك به يك قرن پس از توقف روزنامك دولتي ايران) در پكن (شهر بيژينگ پايتخت چين) روزنامه اي به همان شكل روزنامك ساسانيان انتشار يافت. با اين تفاوت كه گاهي هم مطلبي مربوط به مردم عادي داشت. اين نشريه كه نخست دستنويس بود بعدا به صورت چاپ بلوكي (مهر زني) منتشر مي شد. به اين ترتيب كه مطالب بر تخته نوشته مي شد و اطراف نوشته را خالي مي كردند و به صورت مهر در مي آوردند، آن را به مركب آغشته مي كردند و روي كاغذ مي زدند و تكثير مي كردند. چيني ها قبل از آن با ساخت كاغذ و مركب آشنا بودند. در دائرة المعارف كتاب و چاپ، نام اين روزنامه «كاي يووان» نوشته شده است كه گويا از نام ماه انتشار آن گرفته شده است. سپس نوبت به «ريليشن» رسيد كه «يوهان كارولوس» آن را در نخستين هفته از ماه ژوئن سال 1605 در استراسبورگ به دست چاپ سپرد و مادر روزنامه هاي امروز بشمار مي رود. در سال 1621 در لندن نشريه عمومي «كورنت» به چاپ رسيد. نخستين روزنامه به زبان فرانسه «گازت» بود كه در سال 1631 كار انتشار آن آغاز شده بود. در سال 1646 در سوئد روزنامه اي به نام « پست اينريكس تيدنينگار» انتشار يافت كه پس از 359 سال، همچنان منظما منتشر مي شود. از سال 1701 روزنامه نگاري امر عادي و به تدريج به صورت يك حرفه درآمد و داراي اصول و قاعده شد و بعدا عنوان قوه چهارم دمكراسي را به خود اختصاص داد كه يكي از تكاليف آن دفاع عمومي از ملت و وطن است.
سالهاست كه انجمن جهاني روزنامه ها ( اختصارا: وان) كنوانسيون سالانه خود را به مناسبت ولادت روزنامه «ريليشن» در شهر استاسبورگ برگزار مي كند. در جلسات اين كنوانسيون آمار و مشكلات و پيشرفتهاي روزنامه نگاري چاپي در سال پيش از آن بررسي و مورد بحث قرار مي گيرد. در كنوانسيون سال 2005 يکهزار و 300ناشر و مدير روزنامه از 81 كشور شركت كرده بودند. طبق آمار رسمي اين انجمن، در سال 2004 در سراسر جهان شش هزار و 580 روزنامه (يوميه كه دست كم هفته اي شش شماره منتشر كنند) ادامه حيات مي دادند و هر روز اندكي بيش از 395 ميليون نسخه فروش داشتند (تعداد چاپ مورد نظر نيست). اين انجمن، حداقل تيراژ قابل قبول هر روزنامه را 60 هزار ذكر كرده كه كمتر از آن، مگر در نقاطي كه جمعيت بالغ و باسواد كمتر از سيصد هزار تن باشد، علامت بيماري روزنامه اعلام شده است. طبق اين آمار، درصد روزنامه خوان در ژاپن بيش از هر كشور ديگر و برابر 64 درصد كل بزرگسالان بود و پر تيراژترين روزنامه هاي جهان نيز در همين كشور منتشر مي شوند. در مقايسه، در آمريكا مخاطبان روزنامه هارا 23 بزرگسالان اين کشور تشکيل مي دادند. در هر روز 85 ميليون چيني، 72 ميليون هندي، نزديك به هفتاد ميليون ژاپني و 57 ميليون آمريكايي روزنامه مي خرند. در سال 2004، روزنامه ها در اروپا يك و چهار دهم درصد و در آمريكا دو دهم در صد تيراژ خود را از دست داده بودند. رقابت آنلاين ها، وبلاگها و وبسايت راديو ـ تلويزيون ها عامل اين شكست اعلام شده بود که با ابعاد بيشتري ادامه داشته است. كنگره پنجاه و هفتم ژورناليست ها (ژورنال به معناي محل ثبت رويدادهاي جاري و «تاريخ» محل ثبت وقايع گذشته و اين دو حرفه، قلمرو واحد دارند) كه سال 2004 در استانبول برگزار شده بود توصيه كرده بود كه روزنامه ها بكوشند كه مكمل راديو ـ تلويزيون و وبلاگها باشند و مطالبي منتشر كنند كه آن رسانه ها قادر به انتشار نباشند و رقابت را شديدتر كنند كه برخي روزنامه ها در اين مسابقه شكست خوردند. سال 2004 به مفسران و مقاله نگاران و اصحاب ستونهاي ثابت (روزنامه نگاران قديمي) توصيه شد كه مطالب خود را نخست به روزنامه بدهند و بعد در وبسايت (وبلاگ) خود درج كنند، ولي اين تدبير هم زياد موثر واقع نشد زيرا كه يكي دو روز صبر كردن براي درج مطلب در وبلاگ مسئله را حل نمي كند. تنها راهي كه براي روزنامه ها باقي مانده ابتكار تازه و از دست ندادن روزنامه نگاران ماهر و با تجربه و روي آوردن به گزارش هاي اينوستيگيتيو و نظرات مردم پيرامون تحولات روز است.
از 2004 تا 2010 صدها روزنامه از جمله چندین روزنامه قدیمی و معروف بر اثر ازدست دادن مخاطب و در نتیجه آگهی تعطیل و یا صرفا آنلاین شده اند. چند سخنران در آخرین نشست «وان» گفته بودند که رسانه های چاپی نتوانسته اند به موازات تحولات فکری مخاطبان متحوّل شوند و همسطح آنان باقی بمانند. مخاطبان قرن 21 را نمی توان با متاع قرن بیستم قانع کرد. اینکه می گویند اینترنت مخاطبان نشریات را گرفته است درست نیست، ضعف مطلب و نامرغوب بودن آنچه را که عرضه می کنند باعث ریزش مخاطبان شده است. مخاطب قرن 21 به آن سطح از آگاهي و معلومات عمومي رسيده است که نمي خواهد خريدار متاعي باشد که مورد نياز او نيست و به خواست، نظر و سليقه تحريريه روزنامه تهيه مي شود. اين مخاطب مي خواهد بمانند رستوران رفتن ـ هرچه را که دوست دارد، مورد نياز است و انتظار آن را دارد سفارش دهد. رسانه هاي گروهي تاکنون به سليقه و نظر خود جنس عرضه مي داشتند که ديگر قابل قبول نيست. در قرن 21 تحريريه روزنامه بايد با مخاطبان در ارتباط دائم باشد.
سالهاست كه ورلد اسوشييشن آو نيوزپيپرزWorld Association0f Newspapers (اختصارا «وانWAN») در هفته تولد «ريليشن» كنوانسيون خود را در شهر استراسبورگ تشكيل مي دهد. جهان در پايان سال ميلادي 2004 داراي شش هزار و 580 روزنامه يوميه با تيراژ كل 395 ميليون (تيراژ متوسط هر روزنامه 70 هزار نسخه فروش) بود. شمار روزنامه هاي چاپي از اين سال رو به کاهش گذارده و آنلاين شده اند.
به مناسبت گذشت چهارصد سال از انتشار نخستين روزنامه چاپي جهان كه داراي همه گونه مطلب بود و اختصاص به يك طبقه و گروه نداشت (و طبق تعاريف تازه، عمومي و جامع بود) نگاهي كوتاه داريم به تاريخچه، و وضعيت روزنامه ها در جهان امروز.
روزنامه ارتباط و يا «ريليشن» در ماه ژوئن سال 1605 در شهر استراسبورگ آلمان آن زمان و فرانسه امروز پا به عرصه وجود نهاد. ريليشن نخستين روزنامه جهان نبوده است، ولي اولين نشريه چاپي عمومي است كه اختصاص به اخبار دربار پادشاه، دولت محلي و مدح اين و آن نداشت، و همه گونه مطلب درباره هركس را كه احساس مي كرد كاري كرده و يا اينکه مي توانسته كاري بكند ولي نكرده بود منتشر مي ساخت و نشريه اي بود فروشي و با بهاي معين.
تاريخچه انتشار روزنامه در جهان خيلي قديمي تر از «ريليشن» است ولي آن روزنامه ها اختصاصي بودند و دستنويس و يا تکثير بلوکي (مهر زني به سبک چين قديم). در زمان حكومت ژوليوس سزار (دو هزار و اندي سال پيش) به ابتكار او روزنامه اي در شهر رم منتشر مي شد به نام «اكتا ديوما» كه در آن در آغاز كار، تنها كارها و تصميمات سزار درج مي شد كه بعدا فعاليت هاي سنا و دولت هم بر آنها اضافه شد. اين نشريه دستنويس براي مطالعه باسوادها در چند نقطه عمومي شهر و در جايي محفوظ از باد و باران نصب مي شد. در سده سوم ميلادي، به ابتكار اردشير پاپكان ـ شاه وقت ايران، كارنامه اي تحت نام «روزنامك (ك = ه)» فعاليت هاي انجام شده دربار، دولت و موبدان موبد (روحاني ارشد آيين زرتشت كه اين آيين، از سوي اردشير دين رسمي ايران اعلام و وارد امور دولت شده بود) را درج و پس از رونويس برداري براي مقامات و رجال خاصي ارسال مي شد (بمانند نشريه ويژه ـ غير منتشره ـ خبرگزاري هاي دولتي). اين كار تا اواسط حكومت خسرو پرويز ادامه داشت. در سال 713 ميلادي (نزديك به يك قرن پس از توقف روزنامك دولتي ايران) در پكن (شهر بيژينگ پايتخت چين) روزنامه اي به همان شكل روزنامك ساسانيان انتشار يافت. با اين تفاوت كه گاهي هم مطلبي مربوط به مردم عادي داشت. اين نشريه كه نخست دستنويس بود بعدا به صورت چاپ بلوكي (مهر زني) منتشر مي شد. به اين ترتيب كه مطالب بر تخته نوشته مي شد و اطراف نوشته را خالي مي كردند و به صورت مهر در مي آوردند، آن را به مركب آغشته مي كردند و روي كاغذ مي زدند و تكثير مي كردند. چيني ها قبل از آن با ساخت كاغذ و مركب آشنا بودند. در دائرة المعارف كتاب و چاپ، نام اين روزنامه «كاي يووان» نوشته شده است كه گويا از نام ماه انتشار آن گرفته شده است. سپس نوبت به «ريليشن» رسيد كه «يوهان كارولوس» آن را در نخستين هفته از ماه ژوئن سال 1605 در استراسبورگ به دست چاپ سپرد و مادر روزنامه هاي امروز بشمار مي رود. در سال 1621 در لندن نشريه عمومي «كورنت» به چاپ رسيد. نخستين روزنامه به زبان فرانسه «گازت» بود كه در سال 1631 كار انتشار آن آغاز شده بود. در سال 1646 در سوئد روزنامه اي به نام « پست اينريكس تيدنينگار» انتشار يافت كه پس از 359 سال، همچنان منظما منتشر مي شود. از سال 1701 روزنامه نگاري امر عادي و به تدريج به صورت يك حرفه درآمد و داراي اصول و قاعده شد و بعدا عنوان قوه چهارم دمكراسي را به خود اختصاص داد كه يكي از تكاليف آن دفاع عمومي از ملت و وطن است.
سالهاست كه انجمن جهاني روزنامه ها ( اختصارا: وان) كنوانسيون سالانه خود را به مناسبت ولادت روزنامه «ريليشن» در شهر استاسبورگ برگزار مي كند. در جلسات اين كنوانسيون آمار و مشكلات و پيشرفتهاي روزنامه نگاري چاپي در سال پيش از آن بررسي و مورد بحث قرار مي گيرد. در كنوانسيون سال 2005 يکهزار و 300ناشر و مدير روزنامه از 81 كشور شركت كرده بودند. طبق آمار رسمي اين انجمن، در سال 2004 در سراسر جهان شش هزار و 580 روزنامه (يوميه كه دست كم هفته اي شش شماره منتشر كنند) ادامه حيات مي دادند و هر روز اندكي بيش از 395 ميليون نسخه فروش داشتند (تعداد چاپ مورد نظر نيست). اين انجمن، حداقل تيراژ قابل قبول هر روزنامه را 60 هزار ذكر كرده كه كمتر از آن، مگر در نقاطي كه جمعيت بالغ و باسواد كمتر از سيصد هزار تن باشد، علامت بيماري روزنامه اعلام شده است. طبق اين آمار، درصد روزنامه خوان در ژاپن بيش از هر كشور ديگر و برابر 64 درصد كل بزرگسالان بود و پر تيراژترين روزنامه هاي جهان نيز در همين كشور منتشر مي شوند. در مقايسه، در آمريكا مخاطبان روزنامه هارا 23 بزرگسالان اين کشور تشکيل مي دادند. در هر روز 85 ميليون چيني، 72 ميليون هندي، نزديك به هفتاد ميليون ژاپني و 57 ميليون آمريكايي روزنامه مي خرند. در سال 2004، روزنامه ها در اروپا يك و چهار دهم درصد و در آمريكا دو دهم در صد تيراژ خود را از دست داده بودند. رقابت آنلاين ها، وبلاگها و وبسايت راديو ـ تلويزيون ها عامل اين شكست اعلام شده بود که با ابعاد بيشتري ادامه داشته است. كنگره پنجاه و هفتم ژورناليست ها (ژورنال به معناي محل ثبت رويدادهاي جاري و «تاريخ» محل ثبت وقايع گذشته و اين دو حرفه، قلمرو واحد دارند) كه سال 2004 در استانبول برگزار شده بود توصيه كرده بود كه روزنامه ها بكوشند كه مكمل راديو ـ تلويزيون و وبلاگها باشند و مطالبي منتشر كنند كه آن رسانه ها قادر به انتشار نباشند و رقابت را شديدتر كنند كه برخي روزنامه ها در اين مسابقه شكست خوردند. سال 2004 به مفسران و مقاله نگاران و اصحاب ستونهاي ثابت (روزنامه نگاران قديمي) توصيه شد كه مطالب خود را نخست به روزنامه بدهند و بعد در وبسايت (وبلاگ) خود درج كنند، ولي اين تدبير هم زياد موثر واقع نشد زيرا كه يكي دو روز صبر كردن براي درج مطلب در وبلاگ مسئله را حل نمي كند. تنها راهي كه براي روزنامه ها باقي مانده ابتكار تازه و از دست ندادن روزنامه نگاران ماهر و با تجربه و روي آوردن به گزارش هاي اينوستيگيتيو و نظرات مردم پيرامون تحولات روز است.
از 2004 تا 2010 صدها روزنامه از جمله چندین روزنامه قدیمی و معروف بر اثر ازدست دادن مخاطب و در نتیجه آگهی تعطیل و یا صرفا آنلاین شده اند. چند سخنران در آخرین نشست «وان» گفته بودند که رسانه های چاپی نتوانسته اند به موازات تحولات فکری مخاطبان متحوّل شوند و همسطح آنان باقی بمانند. مخاطبان قرن 21 را نمی توان با متاع قرن بیستم قانع کرد. اینکه می گویند اینترنت مخاطبان نشریات را گرفته است درست نیست، ضعف مطلب و نامرغوب بودن آنچه را که عرضه می کنند باعث ریزش مخاطبان شده است. مخاطب قرن 21 به آن سطح از آگاهي و معلومات عمومي رسيده است که نمي خواهد خريدار متاعي باشد که مورد نياز او نيست و به خواست، نظر و سليقه تحريريه روزنامه تهيه مي شود. اين مخاطب مي خواهد بمانند رستوران رفتن ـ هرچه را که دوست دارد، مورد نياز است و انتظار آن را دارد سفارش دهد. رسانه هاي گروهي تاکنون به سليقه و نظر خود جنس عرضه مي داشتند که ديگر قابل قبول نيست. در قرن 21 تحريريه روزنامه بايد با مخاطبان در ارتباط دائم باشد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر