پایور، نواسازی که سنتور ساز تخصصی‌اش بود

فرامرز پایور به عنوان تاثیرگذارترین شخصیت موسیقی سنتی بر بنیان سنتور نوازی معاصر شناخته می‌شود تا جایی که او را پدر سنتور نوازی نوین می‌نامند.

پایور نخستین آهنگساز ایرانی به‌شمار می‌آید که سنتور ساز تخصصی او بود و به عنوان یک سنتور نواز، تنها به بداهه‌پردازی توجه نکرد و به نواسازی روی این ساز پرداخت.

بسیاری از سنتور نوازان بزرگ ایران نزد پایور ردیف و موسیقی آموختند و تاثیر او در رشد این ساز به اندازه‌ای است که سنتور نوازانی که شاگرد مستقیم او نبودند هم خود را مدیون تلاش او می‌دانند.

پایور که سنتور نوازی را نزد ابوالحسن صبا فرا گرفت و از طریق او با روش سنتور نوازی حبیب سماعی از سنتور نوازان نسل قدیم آشنا شد، روش ویژه خود را در نوازندگی در پیش گرفت.

درگذشت حبیب سماعی در سال 1325 دوران رکود ساز سنتور در موسیقی ایرانی را با خود آورد تا این که پایور در سن 17 سالگی به آموختن سنتور نزد استاد صبا رو کرد و در طول سال‌های کار خود توانست بار دیگر ساز سنتور را در موسیقی ایرانی زنده کند.

پایور در نوازندگی و آهنگ‌سازی

کارشناسان بر این باورند که چابکی و سرعت مضراب‌های پایور، مهارت او در کم و زیاد کردن مناسب صدای سنتور و فرم زیبای دست‌ها و بدن را از ویژگی‌های نوازندگی او می‌دانند.

قطعاتی که این موسیقی‌دان سرشناس ایرانی برای سنتور و همچنین برای ارکستر نوشته است، از شیوه نوین و متفاوتی از آهنگ‌سازان پیش از او برخوردار است.

آهنگ‌سازی پایور نشان از تسلط و آگاهی او بر ردیف موسیقی و آشنایی او با سازهای دیگری چون ویولون، تار و فلوت دارد.

پایور در ساختن قطعات خود، گاه به مانند سنتی که در موسیقی کلاسیک ایرانی رایج است تنها از سازهای ایرانی استفاده کرده و گاه از سازهای غربی بهره برده است.

موسیقی‌دانان ایرانی یکی از کارهای ارزشمند پایور را زنده کردن آهنگ‌های قدیمی ایرانی می‌دانند که با شیوه جدید پایور همراه با ارکستر اجرا شده‌اند.

اوج ابتکار پایور را در قطعات نوین و زیبایی باید جست که با اجرای قطعه «گفت‌و‌گو» در سال 1335 دوره جدیدی از سنتورنوازی را در موسیقی ایرانی رقم زد.

فعالیت‌های پایور در زمینه موسیقی ایرانی پلی است میان میراث صبا و جریانی که از دهه 50 در دانشکده هنرهای زیبا توسط جوانان تحصیل‌کرده به راه افتاد.

محمد سریر مدیرعامل خانه موسیقی درباره پایور می‌گوید: او پیوندی عمیق با نسل اول و دوم موسیقی داشت و به نوعی با شاگردی اساتید برجسته موسیقی قدیم، دانش شفاهی آن‌ها را آموخته بود و با تسلطی عمیق بر حوزه علمی موسیقی این دانسته‌ها را با زبان و امکاناتی دیگر به نسل جدید عرضه کرد.

پایور و نقش او در معرفی موسیقی ایرانی

فرامرز پایور در سال 1311 در تهران متولد شد و موسیقی را نزد اساتیدی چون ابوالحسن صبا، عبدالله دوامی و نورعلی برومند و هارمونی و کمپوزیسیون را نزد امانوئل ملیک‌اصلانیان فرا گرفت.

وی از سال 1333 در وزارت فرهنگ و هنر وقت مشغول به کار شد و از سال 1337 در هنرستان عالی موسیقی ملی به تدریس سنتور پرداخت.

وی که در زمینه زبان و ادبیات انگلیسی در دانشگاه کمبریج تحصیل کرد کنفرانس‌هایی هم جهت معرفی موسیقی ایرانی و سنتور در دانشگاه لندن و کمبریج برگزار کرد که جوایزی هم از سوی این دانشگاه‌ها به او اهدا شد.

پایور همراه با ارکستر خود اجراهای بسیاری در داخل و خارج از ایران به روی صحنه برده و در معرفی جذابیت‌های موسیقی ایرانی نقش بسیاری داشته است.

تلاش‌های پایور در حفظ و انتقال گنجینه‌های موسیقی ایرانی به نسل‌های بعدی آثار مکتوبی را به دنبال داشت که توسط وی تالیف و تدوین شد.

گردآوری ردیف آوازی و مجموعه تصنیف‌های قدیمی به روایت عبدالله دوامی، انتشار ردیف‌های استاد صبا، تالیف منابع مختلف برای نوازندگان سنتور شامل پیش درآمد، چهار مضراب و قطعه‌های مختلف در تمام دستگاه‌ها و آوازها بخشی از تلاش او در پیشبرد موسیقی ملی ایران است.

فرامرز پایور با انتقاد از نوعی موسیقی بد و مسموم کننده روح که به عنوان موسیقی روز زواج یافته است امیدوار بود که هنرمندان موسیقی اصیل به راهی بروند که تمام طبقات جامعه از جمله روحانیون، اساتید دانشگاه و مهندسین، موسیقی را کمتر از عبادت، تدریس دانشگاه و مهندسی ندانند.

فرامرز پایور نوازنده سنتور، موسیقیدان و آهنگساز برجسته ایرانی در حالی که 12 سال‌ آخر عمر خود را در بستر بیماری گذراند، 18 آذر ماه در سن 77 سالگی چشم از جهان فرو بست.